In november is het vaak uitbollen na een oktobermaand tjokvol zeldzaamheden, maar nu was het zeldzaamhedenvat duidelijk nog niet leeg. Sterker nog, we zouden zelfs durven stellen dat het afgelopen maand spannender was dan in oktober! Neem er een lekkere tas koffie bij, misschien een gebakje, en geniet van de mooie beelden en straffe waarnemingen die we in november zagen passeren!

Overzicht

De winter begint voor de deur te staan en dan verwacht je natuurlijk wel eens een leuke gans tussen de duizenden winterganzen die de koudste tijd van het jaar in onze streken doorbrengen. In het overzicht van oktober schreven we al over de 3 Dwergganzen (Anser erythropus) die toen kortstondig natuurgebied De Maatjes te Kalmthout (AN) bezochten. Van de vogel die uitgerust was met kleurringen kon uitgeplozen worden dat hij op 8 juli 2018 vrijgelaten was in Zweeds Lapland. De vogels werden op 1 november in hetzelfde gebied teruggevonden, en hoewel het erop leek dat ze dus rondhingen in de omgeving, volgden er nadien toch geen meldingen meer. Er werd wel nog een andere Dwerggans gezien vanaf telpost Bellem-Brug (OV) door Jan Versigghel op 14 november, een vogel die meevloog in een groepje Kolganzen. We kregen ook weer een aantal Roodhalsganzen (Branta ruficollis) gepresenteerd, namelijk eentje in Doel (OV) van 10 tot en met 27 november, in regio Wuustwezel (AN) vanaf 17 november, in de Uitkerkse Polders (WV) op 22 en 23 november en in Sint-Lenaarts (AN) op 29 november. Maar de bekroning voor strafste gans van de maand gaat toch naar de Zwarte Rotgans (Branta hrota nigricans) die Christophe Gruwier op 5 november zag langstrekken in een sliert Rotganzen ter hoogte van De Panne (WV). Tot dusver zitten we slechts aan 4 aanvaarde gevallen in België, een échte zeldzaamheid dus!

Roodhalsgans Branta ruficollis, Doel, 17 november 2021 (©Ronny De Malsche)

Zwarte Rotgans Branta bernicla nigricans, De Panne, 5 november 2021 (©Christophe Gruwier)

In het vorige overzicht hadden we ook al een tipje van de sluier gelicht over de Purperkoet (Porphyrio porphyrio) die Erwin Collaerts op de laatste dag van oktober ontdekt had in Het Vinne te Zoutleeuw (VB). De eerste keer dat er eentje van de westelijke ondersoort ontdekt wordt bij ons sinds de explosieve toename van de soort in Frankrijk. Dat uitte zich voor velen de dagen nadien in een tripje naar het natuurgebied, waar de vogel zich bij wijlen uitmuntend liet bekijken. Het biotoop en de context zitten goed, en als de vogel aanvaard wordt door het BRBC hebben we dus staan kijken naar de eerste Purperkoet voor België! Zo ver is het natuurlijk nog niet, maar dat het een opvallende verschijning was staat natuurlijk als een paal boven water. Wat een beest!

Purperkoet Porphyrio porphyrio, Zoutleeuw, 1 november 2021 (©Joachim Pintens)

Een stuk minder kleurrijk maar tegelijkertijd minstens even indrukwekkend, is de Bastaardarend (Clanga clanga) die Paul Vervaet op zijn zoveelste fietstochtje door regio Moerbeke (OV) op 25 november tegenkwam. Een grootse ontdekking, want tot nog toe telden we slechts 11 aanvaarde gevallen van deze soort in België! De determinatie had aanvankelijk nog voeten in de aarde, en het was pas na nauwkeurige studie van de foto’s en de vriendelijke hulp van enkele experten dat de knoop min of meer doorgehakt kon worden. Ook hierbij wachten we natuurlijk nog op een finaal oordeel van het BRBC, want het is niet altijd eenvoudig om effectief met zekerheid vast te stellen dat het een zuivere vogel betreft. Ongeveer 270 man is de arend uiteindelijk gaan bekijken, en terecht ook want het was van 2001 geleden dat er nog een exemplaar voor langer dan één dag twitchbaar was!

Bastaardarend Clanga clanga, Moerbeke, 29 november 2021 (©Heinz Schimmel)

Op 1 november werd de enige Grijze Wouw (Elanus caeruleus) van de maand waargenomen in het Mechels Broek (AN) door Ludo Smets. Ruigpootbuizerds (Buteo lagopus) werden gemeld uit Sombreffe (NA) op 6 november, Jandrain-Jandrenouille (BW) vanaf 11 november, de Hoge Venen (LG) op 12 november en Doel (OV) van 17 tot 27 november. De Steppekiekendief (Circus macrourus) die eveneens in Jandrain-Jandrenouille (BW) pleisterde, werd daar voor het laatst gezien op 24 november. Tussen Adinkerke (WV) en Houtem (WV) werd op 24 en 26 november ook nog een Steppekiekendief waargenomen. Tot slot, wat de roofvogels betreft dan toch, geven we nog een leuk weetje mee over de gezenderde Zeearend (Haliaeetus albicilla) die op 6 en 7 november gefotografeerd werd in regio Kieldrecht (OV). Die vogel is dit jaar geboren in Haringvliet (NL) en de GPS-logger zond de dagen nadien nog een signaal uit boven Brussel en Lebbeke (OV). De gezenderde Zeearenden van Werkgroep Zeearend zijn via deze link te volgen.

Ruigpootbuizerd Buteo lagopus, Doel, 20 november 2021 (©Ronny De Malsche)

Steppekiekendief Circus macrourus, Jandrain-Jandrenouille, 11 november 2021 (©Julien Hainaut)

Zeearend Haliaeetus albicilla, Kieldrecht, 6 november 2021 (©Kris De Rouck)

Wanneer er een stevige noordwesterstorm voorspeld wordt, zijn er grofweg slechts drie groepen mensen die het dan in hun hoofd halen om richting de kust te trekken. Vissers, windsurfers en… vogelkijkers! Urenlang door een telescoop staren, in meer of mindere mate blootgesteld worden aan de meest pure weersomstandigheden die je bij ons kan meemaken en daarbij unieke zeevogels te zien krijgen. Het is niet voor iedereen weggelegd, maar als je ervan kunt genieten is het misschien wel één van de leukste en meest spannende disciplines binnen het vogels kijken. Dit najaar waren er een paar goeie stormen, maar jammer genoeg waren het enkel de zeevogels die een beetje achterwege bleven. In november was de leukste waarneming op zee ongetwijfeld de Kleine Alk (Alle alle) die Jasper Verreydt kon fotograferen vanaf het Westerstaketsel van Nieuwpoort (WV). Een bijzonder schaarse soort in het zuidelijke deel van de Noordzee die de laatste jaren erg moeilijk blijkt bij ons. Je kan ze ook bijna alleen verwachten tijdens en na stevige noordwesterstormen vanaf ruwweg half oktober. Verder werden er ook nog wat Rosse Franjepoten (Phalaropus fulicarius) waargenomen, namelijk de pleisteraar van de Spuikom te Oostende (WV) die daar tot en met 8 november aanwezig bleef, en langstrekkende vogels op 3 november in De Panne (WV) en op 7 november in Wenduine (WV) en Oostduinkerke (WV). Voor Vorkstaartmeeuw (Xema sabini) is november al echt laat, maar niettemin werd er nog één op zeetrek gezien te Wenduine (WV) op 4 november en te Westende (WV) op 13 november.

Kleine Alk Alle alle, Nieuwpoort, 29 november 2021 (©Jasper Verreydt)

In heel West-Europa leek het een topnajaar te zijn voor Blauwstaart (Tarsiger cyanurus) en dat was ook al enigszins aangekondigd na het tweede recordjaar op rij in Finland. Wij leken aanvankelijk niet bepaald in de prijzen te vallen, maar op 4 november dook er dan toch eindelijk eentje op bij ons, zij het in een mistnet in Kommer (OV). Nog maar de 11de voor België! Na een paar fotootjes – en een kleine gram zwaarder – werd de vogel snel weer losgelaten. Dit was niet het enige dat Siberië voor ons in petto had, want diezelfde dag vond Geert Spanoghe een heuse Humes Bladkoning (Phylloscopus humei) in Kieldrecht (OV). De vogel werd in de late namiddag meermaals gehoord en ook kort gezien, maar kon de dag nadien niet meer teruggevonden worden. Mits aanvaarding betreft het hier het 16de geval voor ons land. Op 2 en 3 november verbleef er een uitgeputte Bruine Boszanger (Phylloscopus fuscatus) op de blokken van de oostdam van Zeebrugge (WV), waar hij in een paar ijle struikjes naar insectjes en beschutting zocht. Die vogel werd daar op roep ontdekt door Wout De Rouck en Stijn Baeten. Op 4 en 5 november zat er dan weer eentje in de voorhaven van Zeebrugge (WV) die daar gevonden was door Johan Buckens. Voor Pallas’ Boszanger (Phylloscopus proregulus) hadden we echt een bovengemiddeld goeie maand met maar liefst 9 gevallen! We plaatsen ze kort even naast elkaar. Op 2 november werd er één in het Visserskruis te Zeebrugge (WV) ontdekt, op 4 november werd er één gevonden in de voorhaven van Zeebrugge (WV), op 5 november vond werd er eentje in de Sashul te Heist (WV) ontdekt, op 11 november vond Kelle Moreau er één in Oostende (WV), op 11 en 12 november zat een exemplaar in De Fonteintjes te Zeebrugge (WV), op 13 november was er één te zien in Sint-Lambrechts-Woluwe (BR), op 18 en 19 november zat er een nieuwe vogel in De Fonteintjes (WV), op 20 november werd er één geringd in het Groot Schietveld te Brecht (AN) en op 30 november werd er nog één waargenomen in De Haan (WV). Gelukkig moest je dit niet hardop lezen, of je was ongetwijfeld buiten adem geweest! We kregen ook nog een hele resem Siberische Tjiftjaffen (Phylloscopus collybita tristis) over de vloer, maar voor het gemak telden we ze even samen: minstens 23 verschillende vogels doorheen het land!

Blauwstaart Tarsiger cyanurus, Kommer, 4 november 2021 (©Mia Baete)

Bruine Boszanger Phylloscopus fuscatus, Zeebrugge, 3 november 2021 (©Joachim Pintens)

Pallas' Boszanger Phylloscopus proregulus, Zeebrugge, 2 november 2021 (©Johan Buckens)

Siberische Tjiftjaf Phylloscopus collybita tristis, Zeebrugge, 14 november 2021 (©Johan Buckens)

Na twee achtereenvolgende winters op de Rocher Bayard in Dinant (NA) was het een beetje uitkijken naar de eerste waarneming van onze Rotskruiper (Tichodroma muraria) deze winter. En inderdaad, op 8 november ontdekte Damien Grégoire de vogel opnieuw op zijn favoriete rots! Het is weer feest, moeten velen gedacht hebben. Want zo’n soort in ons bescheiden landje zien, dat is toch echt een buitenkans. Verrassend genoeg volgde nadien geen enkele waarneming meer van de vogel, ondanks enkele verwoede zoekpogingen. Heeft hij intussen een ander favoriet plekje gevonden, op de rotswanden wat noordelijker langs de Maas? Wie zal het zeggen!

Rotskruiper Tichodroma muraria, Dinant, 8 november 2021 (©Damien Grégoire)

Hoewel er bijna geen beweging geweest was van Pestvogels (Bombycilla garrulus) vanuit Scandinavië, werden er bij ons toch een paar waargenomen. De waarneming in Buggenhout (OV) op 4 november kwam erg onverwacht, en dan volgde er nog een melding van twee vogels in Herselt (AN). De Bonte Kraai (Corvus cornix) van Het Zwin te Knokke (WV) heeft daar de volledige maand rondgehangen, en werd voornamelijk foeragerend op het strand waargenomen. Voor de tweede keer dit jaar wist ObsIdentify trouwens een Roze Spreeuw (Pastor roseus) uit zijn mouw te schudden. Dit keer werd er eentje op 26 november met de gsm gefotografeerd in Blaasveld (AN) door een nietsvermoedende waarneemster, vermoedelijk vanuit haar huiskamer! Een jonge vogel die blijkbaar niet zo schuw was, en daar waarschijnlijk wel een tijdje rondgehangen heeft. Sterker nog, misschien zit hij er nog steeds ergens! Het lijkt erop dat de vele foto’s die dagelijks vanuit ObsIdentify geüpload worden naar waarnemingen.be vroeg of laat nog wel iets heel leuks zouden kunnen opleveren…

Bonte Kraai Corvus cornix, Knokke, 27 november 2021 (©Thierry Vandamme)

De eerste gors die ooit in Natuurpark Het Zwin geringd werd, was de Witkeelgors van vorig jaar. Dit jaar hing hun tweede gors in de netten: een mooie Dwerggors (Emberiza pusilla)! Een uitgelezen kans om deze boreale soort eens van dichtbij te kunnen bekijken, al lukt dat bij Dwerggorzen gelukkig ook af en toe wel eens in het veld.

Dwerggors Emberiza pusilla, Knokke, 6 november 2021 (©Wouter Faveyts)

Gezocht in december

We zitten inmiddels alweer in een volledig nieuwe maand met een compleet ander aanbod wat zeldzaamheden betreft. Ross’ Meeuw (Rhodostethia rosea) hadden we blijkbaar min of meer goed voorspeld in het overzicht van oktober, dus ook nu weer staren we nog eens diep in de glazen dwaalgastenbol. Ik zie een klein zwart nageltje, een puntig kruintje, smoezelige flanken en grijze handpennen. Dat moet Kleine Topper (Aythya affinis) zijn! Het lijkt een recordnajaar te zijn in West-Europa, met t.e.m. 30 november maar liefst 14 vogels in Groot-Brittannië, 2 in Ierland, 9 in Frankrijk en 3 in Spanje. Check dus zeker die duikeenden extra goed en probeer natuurlijk ook uit te kijken voor een vrouwtje! Met verschillende meldingen van Kortbekzeekoeten (Uria lomvia) in Zweden en Groot-Brittannië in november, is het ook zeker bij ons nog steeds opletten geblazen! Niets leuker dan in de winter wat over het strand te lopen, haventjes te checken, wat over zee te turen en daar dan bovenop zo’n rammer vinden. Het zou de eerste twitchbare voor België zijn!

Kortbekzeekoet Uria lomvia, Veere (NL), 3 januari 2021 (©Corstiaan Beeke)

Joachim Pintens