Afgelopen maand verliep rustiger dan je zou hopen, en de liefhebbers van dwaalgasten moesten zelfs een beetje op hun honger zitten. Echte kanjers werden namelijk niet gevonden, en de zeldzaamste soorten hingen in de netten in ringstations. Het maandoverzicht zal dus wat korter zijn dan gewoonlijk, maar dat maken we dan weer goed met een extra uitgebreide Gezocht-rubriek voor de maand oktober!

Overzicht

Het lijkt wel alsof de laatste jaren echte noordwesterstormen steeds schaarser worden, en in ieder geval vorige maand waren er nauwelijks goeie omstandigheden om zeetrek waar te nemen vanaf de kust. Op 29 september blies de wind bij ons voor een dag uit noordwestelijke richting, wat naast een resem typische zeevogels zoals Grauwe Pijlstormvogels (Ardenna grisea), Vaal Stormvogeltjes (Oceanodroma leucorhoa) en Middelste Jagers (Stercorarius pomarinus) ook 3 waarnemingen van Stormvogeltje (Hydrobates pelagicus) met zich meebracht. Deze laatste wordt slechts occasioneel voor onze kust waargenomen wanneer de omstandigheden het toelaten, wat betekent dat er aanvoer moet zijn van zeevogels vanuit de Atlantische Oceaan en het noordelijke deel van de Noordzee, gevolgd door de juiste wind bij ons om ze naar de kust te drijven.

Van de anders zo schaarse Zwarte Ibis (Plegadis falcinellus) is halverwege september een lading uit het zuiden gearriveerd, zo lijkt het, want de tweede helft van de maand werden er verspreid over Vlaanderen meerdere vogels waargenomen. Het begon met een groep van maar liefst 6 exemplaren in Het Zwin te Knokke (WV) op 17 september, het hoogste aantal dat ooit gezien werd in België samen met een groep van eveneens 6 vogels in september 1990! Op 18 en 19 september vervolgens werd er één gezien in Uitkerke (WV), op 19 september pleisterde er ook kortstondig één in de Baai van Heist (WV), op 27 september vloog er één over centrum Gent (OV) en op 28 september werd dezelfde vogel achtereenvolgens gezien te Wintam (AN) en Elversele (OV).

Zwarte Ibis Plegadis falcinellus, Knokke, 17 september 2021 (©Herman Blockx)

Behoudens misschien nog een late waarneming in oktober, je weet nooit, werd de laatste Slangenarend (Circaetus gallicus) dit jaar gezien boven Neeroeteren (LI), waar hij samen met een Buizerd (Buteo buteo) rondvloog en nadien in noordelijke richting verdween. Op 3 september werd een adulte en een subadulte Zeearend (Haliaeetus albicilla) op de Kalmthoutse Heide (AN) gezien waarvan er één vervolgens boven Merksplas (AN) opgepikt werd, een subadulte vogel hing de hele maand rond in de Maasvallei met Bichterweerd (LI) als favoriete stekje, op 5 september vloog een (sub)adulte vogel boven Schelle (AN), op 12 september werd er één boven Koersel waargenomen, op 14 september vloog een eerste kalenderjaars over Averbode en Sint-Pieters-Rode (VB), op 19 september vlogen twee (sub)adulte vogels boven Doel (OV) met op 28 september een vervolgwaarneming van een adulte vogel in hetzelfde gebied, en op 30 september tenslotte vloog een adult over Kuringen (LI).

Aan Grijze Wouwen (Elanus caeruleus) weer geen gebrek afgelopen maand, met maar liefst 5 meldingen doorheen heel Vlaanderen! Op 3 september werd er één noordwaarts vliegend boven Zeebrugge (WV) waargenomen, richting de voorhaven! Op 4 september vloog er één in noordoostelijke richting ten zuiden van Geel (AN), en op 8 september werd er dan weer één opgemerkt die boven Merksplas (AN) richting zuidoost vloog. In de avond van 25 september vervolgens pleisterde ’s avonds een vogel in de IJzervallei nabij Woumen (WV) en op 26 september trok er één naar zuid nabij telpost Baaigemkouter (OV). Aan Steppekiekendieven (Circus macrourus) eveneens geen gebrek, er werden er zelfs maar liefst 17 gemeld! Het gros was op actieve trek en opmerkelijk daarbij was dat er zelfs laat op de maand nog steeds adulte mannetjes gezien werden, terwijl die doorgaans juist vroeger richting het zuiden vertrekken. We sluiten de roofvogels af met een juveniele Roodpootvalk (Falco vespertinus) op trek boven Heyd (LX) op 2 september, en eveneens een juveniel op trek boven Honnay (NA) op 18 september.

Steppekiekendief Circus macrourus, Oudenburg, 7 september 2021 (©Wim Trio)

De Gestreepte Strandloper (Calidris melanotos) die op 25 september juist over de grens aan de Nederlandse kant van de Maas zat, werd op 28 september knap teruggevonden aan de Belgische kant ter hoogte van Elen (LI). Het blijft een echte zeldzaamheid bij ons, die één van de volgende jaren waarschijnlijk zelfs opnieuw beoordeeld gaat worden door het BRBC vanwege het lage aantal gevallen. Morinelplevieren (Charadrius morinellus) werden hier en daar nog onderschept in de eerste helft van september. Op 1 september vloog er één over Oostduinkerke (WV), op 3 september vloog er één over Zichem (VB) en op 5 september vloog er dan weer één over Kalmthout (AN). Op 6 september vloog er één over Oudenburg (WV) en pleisterde een volwassen vogel in Clermont (NA). Van 8 tot 10 september pleisterde een juveniel exemplaar in Maillen (NA), op 9 september zaten er 2 in Hargimont (LX) en op 14 september trok er één over Hemptinne (NA).

Gestreepte Strandloper Calidris melanotos, Elen, 28 september 2021 (©Wim Janssen)

De enige twee Kleinste Jagers (Stercorarius longicaudus) werden relatief laat op de maand gezien, op 26 september langs De Panne (WV) en op 29 langs De Haan (WV) vliegend. Erg opmerkelijk was een waarneming van 2 Reuzensterns (Hydroprogne caspia) die op 16 september ’s nachts opgenomen waren te Rochefort (NA), de tweede keer dat deze soort in ons land op deze manier geregistreerd kon worden! Op 17 september vloog er één over het Leeuwenhof te Drongen (OV), op 18 september pleisterden maar liefst 4 exemplaren in de IJzermonding te Nieuwpoort (WV) en op 26 september trok er nog één langs De Panne (WV). De enige Witvleugelstern (Chlidonias leucopterus) afgelopen maand werd gefotografeerd in Ploegsteert (HA) op 8 september.

Omdat septemberwaarnemingen van deze soort eerder schaars zijn, vermelden we nog even de 5 Bijeneters (Merops apiaster) die op 3 september te Oelegem (AN) rondhingen, de vogel die iets later op de dag over Lier (AN) vloog en het exemplaar dat op 7 september boven Nassogne (LX) passeerde.

Sperwergrasmus (Sylvia nisoria) is een te verwachten soort in de maand september, en hoewel er niet veel gevonden waren is er toch iets heel merkwaardigs te vermelden. Op 4 september werd namelijk een adulte vogel gevangen te Lissewege (WV), wat zeer uitzonderlijk is omdat we hier doorgaans jonge vogels te zien krijgen. Volwassen vogels nemen de oostelijke route en daarom kan in dit geval eigenlijk een beetje gesproken worden van een ‘dwaalgast’. Het zou zelfs kunnen dat dit de eerste adulte vogel ooit was voor België, maar daarvoor zou er eens in de ringarchieven gedoken moeten worden. Op 25 september werd er nog één geringd in Montzen (LG) en op 29 september werd er één vluchtig gezien in de Sashul te Heist (WV). Veldrietzanger (Acrocephalus agricola) is dan weer écht een zeldzaamheid en in Tongeren (LI) ving Eddy Colson op 16 september het derde exemplaar ooit voor zijn ringstation! Het betreft het 45ste geval voor België. De jaarlijkse Struikrietzangers (Acrocephalus dumetorum) waren er ook weer bij met een ringvangst op 2 september in Roeselare (WV) en op 29 september in Het Zwin te Knokke (WV). Eveneens op 2 september werd de laatste veldwaarneming van een Waterrietzanger (Acrocephalus paludicola) verricht in de IJzermonding te Nieuwpoort (WV), en nadien werd op 5 september te Sint-Jan-In-Eremo (OV) en op 15 september in De Kuifeend (AN) nog een exemplaar geringd. Nog een knaller van begin september was een Kleine Spotvogel (Iduna caligata) die op 2 september geringd werd op het ringstation van de Bezinkingsputten te Tienen (VB). Dit is het eerste geval van deze soort voor Vlaams Brabant en slechts de 17de voor België!

Sperwergrasmus Sylvia nisoria, Lissewege, 4 september 2021 (©Lowie Lams)

Struikrietzanger Acrocephalus dumetorum, Roeselare, 2 september 2021 (©Miguel Demeulemeester)

Kleine Spotvogel Iduna caligata, Tienen, 2 september 2021 (©Peter Collaerts)

De laatste jaren lijkt Bladkoning (Phylloscopus inornatus) in steeds grotere aantallen richting West-Europa te trekken, wat bij ons al vaak resulteerde in dagen dat het werkelijk tjokvol zat met deze prachtige vogeltjes uit het verre oosten. Dit jaar echter lieten ze het verbazingwekkend genoeg bijna volledig afweten, en er kwamen in september slechts een handvol meldingen door. Op 13 september werd de eerste geringd in Het Zwin te Knokke (WV), op 20 september werd er één waargenomen te Essen (AN), op 25 september werd er één geringd in De Kuifeend (AN), op 26 september werd er één waargenomen te Heist (WV) en op 30 september volgde nog een ringvangst in Lommel (LI). Laten we hopen dat ze gewoon een beetje opgestropt zaten en dat ze binnenkort alsnog doorbreken!

Een vroege Bonte Kraai (Corvus cornix) werd op 28 september vanuit de rijdende auto gevonden door Gauthier Deschamps te Gedinne (NA). Na een korte zoekactie vond hij de vogel terug en kon hij hem wat beter bekijken en fotograferen, waarbij een hybride met zekerheid uitgesloten kon worden. Waarnemingen van deze soort in Wallonië zijn sowieso al erg schaars, en septemberwaarnemingen in België zijn zelfs op één hand te tellen. Een opmerkelijk geval dus!

Gezocht in oktober

Het is alweer oktober en dat wil maar één ding zeggen: de zware zeldzaamheden zitten overal klaar om gevonden te worden! In deze rubriek geven we je een paar redenen om extra gemotiveerd te gaan zoeken naar die ene soort die heel het land op zijn kop zet. Of toch voor vogelkijkers. We vallen meteen met de deur in huis en geven je alles mee wat je moet weten over Pacifische Waterpieper (Anthus rubescens), want nu is hét moment om daarnaar op zoek te gaan! De soort duikt jaarlijks op in Groot-Brittannië en IJsland, en op deze laatste plek is het zelfs de vaakst gemelde Amerikaanse zangvogel. Inderdaad, ze worden daar vaker gezien dan Roodoogvireo (Vireo olivaceus), een soort die al 2 keer vastgesteld is in België! Daarom is het maar best dat we goed weten hoe we ze moeten herkennen, en als dat nog niet het geval was, ben je hier aan het goede adres.

Het is natuurlijk essentieel om eerst en vooral de roep te kennen wanneer je naar een bepaalde soort op zoek gaat. Gelukkig is de roep van Pacifische Waterpieper eigenlijk relatief uniek, maar je moet er wel alert op zijn. Hieronder twee opnames van de roep, eerst een opvliegende vogel en als tweede een overvliegend exemplaar.

Het valt op dat de roep luid, scherp en een beetje ‘afgeknepen’ klinkt, met een iet of wat ‘elektronische’ klank eraan. Anders dan bij Graspieper (Anthus pratensis), waarvan de roep hoger en helderder klinkt. Pacifische Waterpieper herhaalt de roepjes bovendien veel sneller dan Graspieper. Het is een geluid dat er wel enigszins tussenuit zou springen bij een rondvliegend groepje Gras- of Oeverpiepers (Anthus petrosus) bijvoorbeeld.

Maar wat nu als je er eentje in zit wil ontdekken? Ondanks wat de naam doet vermoeden, is het eigenlijk makkelijker om Pacifische Waterpieper te verwarren met Graspieper dan met Waterpieper (Anthus spinoletta). Dat komt omdat Pacifische Waterpieper geen donkere teugelstreep heeft, en daarmee een totaal andere ‘gezichtsuitdrukking’ heeft dan Waterpieper. Verder is de stuit ook niet zo ros als bij Waterpieper en zijn met name de flanken een stuk zeemkleuriger, waardoor de vogel een donkerdere indruk wekt. De voornaamste verschillen met Graspieper zijn het vrijwel compleet ontbreken van donkere streping op de mantel en kruin bij Pacifische Waterpieper, de wat donkerdere en minder contrastrijke indruk en de wenkbrauwstreep die achter het oog vaak duidelijker is dan bij Graspieper. En wat misschien nog het meest op kan vallen, is de pootkleur. Die is donker bij Pacifische Waterpieper en licht roze bij Graspieper.

Pacifische Waterpieper Anthus rubescens, Newfoundland (US), 2 februari 2021 (©Jan Baert)

En waar zoek je ze best, ten slotte? Voornamelijk langsheen de kust, met name in gebieden die ook door Oeverpieper en Waterpieper verkozen worden. Dat kunnen bijvoorbeeld rotsachtige gebieden zijn zoals de pieren van Nieuwpoort of Oostende, waar tijdens het winterhalfjaar steevast Oeverpiepers te vinden zijn, maar ook bijvoorbeeld in de Zwinvlakte waar tussen de schrale vegetatie veel Oeverpiepers en af en toe ook Waterpiepers zich schuilhouden. De Baai van Heist is ook een gebied waar de soort te verwachten is, en ook al mag je het schor zelf niet betreden, de piepers vliegen daar vaak genoeg rond en dan is het zaak om de roep te onderscheppen.

Maar genoeg over piepers nu, er zijn natuurlijk nog andere soorten te vinden! En gelukkig zijn ze niet allemaal zo moeilijk te determineren. Wat dacht je bijvoorbeeld van – en we doen nog eens zot – een mooie Roodkeelnachtegaal (Calliope calliope) in de bosjes aan de kust, een Koningseider (Somateria spectabilis) ergens in een haventje of een knaller van een Grote Pijlstormvogel (Ardenna gravis) tijdens het seawatchen?! Het kan gewoonweg allemaal, dus ga ervoor!

Roodkeelnachtegaal Calliope calliope, Hoogwoud (NL), 16 januari 2021 (©Toy Janssen)

Joachim Pintens