Finland is een aantrekkelijke winterbestemming geworden voor vogelaars. In het vaak zonnige sneeuwlandschap kunnen op allerlei plekken, ook in het zuiden van het land, leuke soorten zoals Laplanduil en Haakbek opduiken. De Finse vogelaars doen hun best die te vinden en melden ze op tiira.fi, zeg maar de Finse waarneming.nl. Hier wil ik uit de doeken doen hoe je deze Finse site kunt gebruiken om die plekken te vinden.
André van Loon, Nollie Marissen en ik waren er in 2013 in de tweede week van maart, uiteraard met een huurauto. De dagen lengen dan al aanmerkelijk, waardoor je meer uren kunt draaien op een dag. We hadden ons thuis goed voorbereid met tiira.fi en vonden dan ook vrij gemakkelijk soorten als Laplanduil, Sperweruil en Haakbek. Nou ja een beetje zoeken moet je natuurlijk wel, zoals bij elke stake-out, en zo blijft het spannend. Hazelhoen zagen we regelmatig in de bomen langs de weg, en op voederplekken was nogal eens Taigagaai aanwezig. De vogeldichtheid is er in de winter natuurlijk wel laag, maar het gaat dan ook om specialiteiten. Vaak zijn de tiira stake-outs plekken waar voedsel zoals bessen en zaden (of strooivoer) ruim voorhanden is, zodat er ook andere soorten op afkomen.
Het was een geslaagde reis, ook doordat we prachtig weer hadden, maar koud was het wel! Overal lag sneeuw, en soms waren de wegen niet sneeuwvrij, maar dat is daar met winterbanden-met-spikes (standaard op huurauto's) geen probleem. We hadden een flexibel reisschema en gebruikten onderweg de app van booking.com om onderdak te zoeken. 
Dit is het hoofdscherm van tiira.fi. Als je deze site kort voor vertrek naar Finland raadpleegt kun je van de recente waarnemingen van je doelsoorten informatie zoals kaartjes op je reis meenemen.
Wanneer je tiira.fi opent dan is alles natuurlijk in het Fins, maar links onderaan kies je dan om te beginnen meteen voor Zweeds ('på Svenska'). Zweeds is, ook qua vogelnamen, nog redelijk herkenbaar voor ons, in tegenstelling tot het onmogelijke Fins.
Om er goed mee te kunnen werken en redelijk gedetailleerde kaartjes te krijgen van de waarnemingen, moet je wel ingelogd zijn. Maak dus een account aan midden bovenaan (Bli rapportör, wordt rapporteur). Van dat account-aanmeldscherm is användernamn je gebruikersnaam; als je de rest niet begrijpt kopieer die pagina dan even en haal hem door Google Translate; als je liever met de wetenschappelijke namen werkt dan de Zweedse kun je dat aangeven bij Artnamnens språk; vink onderaan aan dat je de gebruikersovereenkomst använderaftalet gelezen hebt - ook die kun je eventueel door Google Translate halen; het andere vinkje kun je leeg laten; je wachtwoord ontvang je per email. Log dan in met användernamn (gebruikersnaam) en lösenord (wachtwoord), klik op Logga in.
Negeer de eventuele eerste pagina in het Fins waarin om een vrijwillige bijdrage in 'euroas' wordt gevraagd; dat is meer voor de vaste gebruikers in Finland, lijkt mij.
Klik links op Sök observationer en vul achter Art de gewenste vogelsoortnaam in in het Zweeds. Hieronder geef ik een serie Zweedse vogelnamen. In dit voorbeeld dus Lappuggla, Laplanduil.
Kies als periode waarover je waarnemingen wilt zien bijvoorbeeld voor de laatste 7 dagen (Senaste 7 dagarna). Klik dan op Sök en je krijgt een lijst waarnemingen. Klik dan maar gelijk op Visa observationerna på kartan zodat je de lokaties op een kaart ziet. Dat is bij dit voorbeeld van de Laplanduil van eind oktober 2013 de onderstaande kaart:
Op de bovenstaande kaart kun je inzoomen door eerst op de + te klikken en dan op de plek waarop je wilt inzoomen. Dit gaat in twee niveaus diep, het diepste niveau zie je hieronder. Hier is ingezoomd op de bovenste twee blauwe stippen, in de omgeving van Kuusamo:
Om meer grip te krijgen op waar die blauwe stippen nu precies staan, neem ik dan Google Maps erbij en probeer daarop zo goed mogelijk de plek van de waarneming in te schatten. Hieronder is dat de plek van de bovenste blauwe stip van bovenstaand tiira-kaartje.
Al deze kaartjes kun je het beste als print meenemen, of digitaal op een tablet. Daarvoor moet je op de pc de kaartjes als screenshot van het scherm plukken. Mocht je dat niet gewend zijn: ik gebruik hiervoor Irfanview, een gratis en prima grafisch tool (screenshot gaat daar via Options). Vervolgens zet ik die kaartjes met toelichting in Word.
Als je met een tablet of smartphone op reis gaat, kun je er ook voor kiezen om de vogelplekken als waypoint in een offline kaarten-app zoals Oruxmaps te zetten. Ook kun je nog, om in het veld niet te veel te hoeven puzzelen op de kaarten, de stake-outs als favorieten in je autonavigator zetten (bijvoorbeeld via 'bestemming aanwijzen op kaart'). Maar ook dan is het natuurlijk goed om het grotere kaartbeeld bij de hand te hebben. Als je een tablet meeneemt kun je 's avonds met de wifi van het hotel nog de meest recente waarnemingen op tiira.fi bekijken.
Hier zijn de Zweedse namen van een aantal belangrijke soorten in de winter in Finland:
Laplanduil - Lappuggla
Oeraluil - Slaguggla
Sneeuwuil - Fjälluggla
Dwerguil - Sparvuggla
Sperweruil - Hökuggla
Hazelhoen - Järpe
Auerhoen - Tjäder
Korhoen - Orre
Giervalk - Jaktfalk
Drieteenspecht - Tretåig hackspett
Witrugspecht - Vitryggig hackspett
Grijskopspecht - Gråspett
Klapekster - Varfågel
Notenkraker - Nötkråka
Taigagaai - Lavskrika
Pestvogel - Sidensvans
Waterspreeuw - Strömstare
Bruinkopmees - Lappmes
Grote Kruisbek - Större korsnäbb
Haakbek - Tallbit
Je kunt je gewenste soortenlijst thuis ook alvast klaarzetten in tiira. Voer voor elke gewenste soort een zoekopdracht uit zoals hierboven beschreven, en kies dan voor Spara sökningen. Die bewaarde zoekopdracht mag je dan een eigen naam geven, en dat wordt dan natuurlijk de Nederlandse naam.
Om een soort op te roepen uit deze eigen lijst, moet je in plaats van Sök observationer kiezen voor Mina sökningar en dan op de gewenste soortnaam klikken.
Haakbek Pinicola enucleator Pine Grosbeak op de begraafplaats in het centrum van Rovaniemi. Hieronder links staat het kaartje dat we vlak voor vertrek uit Tiira.fi haalden voor de Haakbekwaarnemingen van de laatste week voor vertrek (dus 1e week maart). Rechts is de lokatie van de begraafplaats in Rovaniemi aangegeven in een snapshot uit Google Maps, volgens het bovenstaande procedé.
 |  |
Een echte tiira stake-out was deze Sperweruil Surnia ulula Northern Hawk Owl, in een onooglijk bosje in het boerenland ten zuiden van Oulu. Snel gevonden want hij zit graag op een opvallende plek met goed uitzicht. (John van der Woude)
Sperweruil Surnia ulula Northern Hawk Owl (John van der Woude)
Laplanduil Strix nebulosa vonden we ook gemakkelijk dankzij tiira.fi, op het Oulunsalo-schiereiland bij Oulu. Twee exemplaren ploften bij toerbeurt steeds neer in de sneeuw op zoek naar prooi. (John van der Woude)
Een iets uitgebreidere versie van dit verhaal staat als reisverslag op http://www.jvanderw.nl/tripreports/FinMar2013/verslag.html
Daar staan ook links naar een aantal waarnemingen die André ter plekke in Observado.org zette.
John van der Woude
