De ontdekking

Woensdag 12 oktober 2022 zijn Gerard den Boer en ikzelf (Hans Bakhuizen) voor een fotosessie naar de Maasvlakte gegaan. De intentie was de Raddes Boszanger vast te leggen, goed gelukt overigens. Onze dag was al geslaagd. Op de terugweg werd onze aandacht getrokken door een alarmerende Vink. Kijkertje op de struik, en tot mijn verbazing keek ik een vogel op de rug welke zich rustig zat te poetsen, die Gerard en mij compleet onbekend voorkwam. Dit was om 10:40 uur. De vogel zat heerlijk rustig in het zonnetje, dus een ideaal fotomodel. Al snel kwam er een andere vogelaar voorbij (Stefan Sloof, red.) die we erbij riepen. Ook hij wist niet wat het was. Hij maakte een paar foto’s en verdween, maar niet voordat hij iets riep over een Kuifkoekoek. Zover waren we inmiddels, dat we het moesten zoeken bij de familie koekoeken. Inmiddels vloog onze vriend een Duindoorn verder. Na nog een paar plaatjes gemaakt te hebben, zijn we naar de auto gegaan voor koffie. De koekoek vloog langs ons heen in westelijke richting, leek wel vermoeid maar toch redelijk actief. Ergens is kennelijk bekend geworden dat deze koekoek hier aanwezig was, want al snel werd het drukker en zijn wij huiswaarts gegaan.

Geelsnavelkoekoek Coccyzus americanus, Maasvlakte, Rotterdam, 12 oktober 2022 (Hans Bakhuizen)

De bekendmaking

Tegen 11:00 uur staan Wilma van Holten en Aart van den Berg bij de Raddes Boszanger, die zich niet laat zien. Dan komt Stefan Sloof aangelopen en zegt ineens, kijk, dit had ik even geleden een stukje terug. Hij wist niet wat het was. Ik (WvH) sloeg gelijk op tilt, want ik zag het gelijk. Ook Aart had de foto al gezien, maar die wist het ook niet, en had mij ook niets gezegd. Ik ben gelijk gaan lopen die richting op en heb onder andere Wietze Janse, die aan kwam rijden, tot staan gebracht. Ook heb ik nog die andere auto met vier vogelaars ingelicht. Ik weet niet eens meer wie er in die auto zaten.

De twitch

Op woensdagochtend 12 oktober 2022 rond 11:30 uur, lopen we (Roelof de Beer, Johan van ’t Bosch, Rob Halff en Vincent Hart) richting auto. Met wisselend succes hebben we de Raddes Boszanger getwitcht, die de dag ervoor was gevonden aan het einde van de Oude Stuifdijk (Maasvlakte, ZH). Vlak voor we wegrijden klopt Wilma van Holten op de ruit van de bestuurder: verderop langs de stuifdijk zou een Geelsnavelkoekoek Coccyzus americanus zijn gevonden!! Op haar aanwijzingen speren we weg richting “de op een na laatste windmolen”. Met nog enkele windmolens tegoed zien we twee ons onbekende vogelaars (Hans Bakhuizen en Gerard den Boer) staan. We stoppen, RdB draait het raampje omlaag en vraagt ‘hebben jullie die koekoek?’ HB antwoordt bevestigend en geeft aan foto’s te hebben en aan Kuifkoekoek te denken. Naar later blijkt heeft hij de vogel al circa een uur eerder gevonden. Toch wel teleurgesteld vragen we of de foto’s mogen zien. Een Kuifkoekoek in oktober is natuurlijk leuk, maar als je denkt een Geelsnavelkoekoek te gaan zien... HB zoekt een foto op en toont ons zijn display. De teleurstelling slaat gelijk om in ongeloof en enthousiasme als blijkt dat het display een snoeiharde GEELSNAVELKOEKOEK op een Duindoorn laat zien! HB heeft de vogel verder naar het westen zien vliegen en wij verspreiden ons dan ook direct die kant op... om binnen een minuut teruggefloten te worden: de Geelsnavelkoekoek zit pontificaal op korte afstand op een betonplaat rond de windmolen! De camera’s ratelen en de vogel wordt via diverse media doorgegeven aan de rest van vogelend Nederland. De vogel oogt zwak en even vrezen we dat hij daar zal blijven zitten en wellicht snel de geest zal geven. Maar na enkele minuten vliegt de vogel onder het naast de molen geparkeerde witte busje en strijkt neer in een Duindoorn.

Rob Halff met adrenalineshot, Maasvlakte, Rotterdam, 12 oktober 2022 (Rob Halff)

Geelsnavelkoekoek Coccyzus americanus, Maasvlakte, Rotterdam, 12 oktober 2022 (Wietze Janse)

Vervolgens komen mondjesmaat andere vogelaars aan, in eerste instantie de mensen die bij de Raddes Boszanger stonden, gevolgd door degenen die elders op de Maasvlakte liepen. De vogel lijkt iets actiever geworden en vliegt steeds kleine stukjes om (meestal zichtbaar) in te vallen in de vegetatie aan weerszijden van de weg. Snel wordt duidelijk dat hij inderdaad niet in goeden doen is, hij laat zijn vleugels meestal hangen, rilt regelmatig en zijn veren staan uit. De aanwezigen proberen de vogel niet op te jagen maar ook niet kwijt te raken, de vogel bepaalt waar hij heen gaat en de vogelaars volgen. Zoals ook de foto's laten zien is de vogel niet schuw. Wel verplaatst hij zich regelmatig, passend op een vers aangekomen vogel.

Geelsnavelkoekoek Coccyzus americanus, Maasvlakte, Rotterdam, 12 oktober 2022 (Rob Halff)

Geelsnavelkoekoek Coccyzus americanus, Maasvlakte, Rotterdam, 12 oktober 2022 (Rob Halff)

Het einde

Zo’n anderhalf uur na de ontdekking hebben ca. 25 mensen de vogel kunnen zien, ook de eerste snelle beslissers van buiten de Maasvlakte zijn gearriveerd. Dan vliegt de Geelsnavelkoekoek zonder duidelijke aanleiding vanaf de stuifdijk onder de auto van één van hen door, naar de vegetatie aan de noordkant van de weg. Hij rommelt een minuut of wat boven in een struikje in een Duindoorncomplex en verdwijnt dan over de rand van de vegetatie naar achteren. Arie Kolders ziet de vogel schuin de dijkhelling af richting de Nieuwe Waterweg vliegen, en probeert daarom de vogel terug te vinden op de basaltblokken en in de Duindoorns links van hem. Maar de vogel is nergens te bekennen. Kort daarna ziet hij in de Nieuwe Waterweg naast een Zilvermeeuw een vogel drijven. Vol ongeloof ziet hij direct dat het de Geelsnavelkoekoek betreft. Het ondenkbare is gebeurd: de vogel ligt ca. 10 meter uit de kant in het water op korte afstand van een geïnteresseerd lijkende meeuw. AK en VH weten de meeuw te verjagen, AK glibbert over de basaltblokken richting het water. De Geelsnavelkoekoek zwemt recht op ons af in een poging weer op het droge te komen. We hopen tegen beter weten in dat de vogel het haalt, maar enkele meters voor de kant is het op. De vogel laat zijn kop zakken, houdt hem met steeds meer moeite boven water en verdrinkt terwijl we machteloos toekijken voor onze ogen. Enkele vogelaars komen nog net op tijd aan om een laatste levensteken te zien, anderen zien de nu levenloze vogel alleen nog met de stroming mee in westelijke richting drijven. Garry Bakker en Edwin Schuller proberen de vogel te verzamelen. Uiteindelijk drijft deze door een boeggolf dichterbij en lukt het ES om met behulp van een statiefpoot de vogel op de wal te krijgen, waar de vogel door de teleurgestelde toeschouwers wordt gadegeslagen. 

Geelsnavelkoekoek Coccyzus americanus, Maasvlakte, Rotterdam, 12 oktober 2022 (Thomas Los)

De vogel is daarna door GB afgeleverd bij collectiebeheerder vogels Erwin Kompanje en nog dezelfde avond geprepareerd en toegevoegd aan de collectie van het Natuurhistorisch Museum Rotterdam (collectienummer NMR 998900204902). Zo blijven huid, skelet en organen beschikbaar voor wetenschappelijk onderzoek. Sectie wijst uit dat het een mannetje is. Op basis van onder andere de gele oogring (donker bij adult) en de grijs/witte tekening op de onderstaart (scherp afgesneden zwart/wit bij adult) betreft het een eerste-kalenderjaar vogel. De vogel was met 39 gram sterk vermagerd (normaal 55-65 gram) maar had nog enig vet. Een halswond – niet zichtbaar op de veldfoto's – betekent waarschijnlijk dat de vogel inderdaad door de Zilvermeeuw gegrepen is. Of dit gebeurd is toen de koekoek al in het water lag of dat de meeuw de vogel het water in gesleurd heeft, zullen we nooit weten.

Geelsnavelkoekoek Coccyzus americanus, Maasvlakte, Rotterdam, 12 oktober 2022. De vogel onder het mes, om te eindigen als collectienummer NMR 998900204902 (Kees Moeliker/Natuurhistorisch Museum Rotterdam)

Geelsnavelkoekoek Coccyzus americanus, Maasvlakte, Rotterdam, 12 oktober 2022. De balg met collectienummer NMR 998900204902 (Kees Moeliker/Natuurhistorisch Museum Rotterdam)

Status

Met alle recente waarnemingen van ‘yanks’ in de landen om ons heen - een Gele Zanger langs de westkust van Denemarken sprak daarbij het meest tot de verbeelding vanuit Nederlands perspectief - leek de kans op een Noord-Amerikaan in ons land zeker aanwezig. De meesten zullen daarbij eerder aan een warbler gedacht hebben dan aan een koekoek.

Indien aanvaard betreft dit de eerste Geelsnavelkoekoek voor Nederland. Een eerdere waarneming op 7 oktober 2002 werd vanwege omissies in de beschrijving niet aanvaard door de CDNA. De soort is een van de meest frequent in de WP aangetroffen Noord-Amerikaanse landvogels, met bijvoorbeeld al 56 gevallen op de Azoren en 68 in Groot-Brittannië, en ook recent het tweede en derde geval voor Marokko. Op het Europese vasteland is Geelsnavelkoekoek uitgesproken zeldzaam met slechts één geval in zowel Frankrijk als (het vasteland van) Spanje, maar wel al drie in België. Helaas worden vrijwel alle in Europa aangetroffen Geelsnavelkoekoeken of dood opgeraapt, of verzwakt om alsnog te bezwijken. Dat de Nederlandse vogel op zo’n ongelooflijke manier aan zijn einde kwam, is extra triest.

Hans Bakhuizen, Vincent Hart, Rob Halff en Wilma van Holten (met bijdragen van alle in het artikel genoemden).

Geelsnavelkoekoek Coccyzus americanus, Maasvlakte, Rotterdam, 12 oktober 2022 (Hendrik Jan van Dijk)